Plastik jako surowiec wtórny
W 2019 roku na świecie wyprodukowano 368 mln ton tworzyw sztucznych, z czego w Chinach 114 mln ton, a w Europie 58 mln ton. Największe zastosowanie plastik ma w sektorze opakowań, następnie budownictwa i motoryzacji. Na jednego mieszkańca krajów członkowskich Unii Europejskiej przypadało przeciętnie około 170 kg odpadów z tworzyw sztucznych. Ale nie we wszystkich krajach liczba ta jest jednakowa; w Niemczech wynosi ona około 220 kg, natomiast w Polsce – zaledwie około 35 kg.
Jeżeli chodzi o recykling odpadów plastikowych, w Polsce dotyczy on zaledwie 40 proc. z nich, co stanowi około 3,5 mln ton. Około 1,2 mln ton wykorzystuje się do produkcji opakowań, reszta zostaje zużyta do wytwarzania elementów dla budownictwa i przedmiotów do użytku domowego. Badania wykazują, że produkcja opakowań z tworzyw sztucznych w Polsce stale, systematycznie wzrasta mimo szeroko zakrojonej akcji odchodzenia od opakowań plastikowych na rzecz biodegradowalnych lub nawet jadalnych. Mimo że w Unii Europejskiej poziom odzysku plastiku w każdym roku zwiększa się, to w dalszym ciągu jest on niedostatecznie wysoki, aby zmniejszyć negatywne konsekwencje zanieczyszczenia środowiska odpadami z plastiku.
Jak przetwarzane są odpady z tworzyw sztucznych?
Odpady plastikowe to dość „wdzięczny” materiał do recyklingu. Niemniej, aby stały się one pełnowartościowym surowcem wtórnym, wymagają odpowiedniego przygotowania. Najważniejsza jest właściwa segregacja. Według obecnie obowiązujących przepisów odpady z tworzyw sztucznych oraz metalowe zbiera się w pojemnikach koloru żółtego. Kolor taki może mieć zarówno kontener na odpady, jak i worki, dostarczane przez firmę realizującą wywóz śmieci. Odpady trafiają do sortowni, gdzie podlegają dalszej segregacji i kierowane są do recyklingu lub utylizacji.
Rozróżnia się następujące rodzaje recyklingu tworzyw sztucznych:
- Mechaniczny – najszerzej stosowany (dotyczy ponad 90 proc. odpadów). Najpierw odpady segregowane są według rodzajów tworzyw, następnie czyszczone, myte i suszone, po czym trafiają do urządzenia rozdrabniającego. Powstały regranulat (recyklat) nadaje się do ponownego przetworzenia. Skład i właściwości chemiczne regranulatu pozostają bez zmian, natomiast można go wzbogacić różnymi dodatkami w celu podniesienia jakości wyrobów, powstałych w procesie recyklingu
- Chemiczny – polega na poddaniu tworzywa na działania, mające doprowadzić do reakcji chemicznych, zmieniających jego strukturę i właściwości. Otrzymane w wyniku tych działań substancje (gazy lub ciekłe węglowodory) można wykorzystać ponownie jako surowce do wytwarzania innych materiałów lub syntetyzować polimery
- Termiczny – metoda wykorzystania plastiku jako paliwa bądź surowca do produkcji ciepła lub energii. Ma zastosowanie w przypadku wysokokalorycznych frakcji odpadów z tworzyw sztucznych, które nie nadają cię do innego recyklingu. Najczęściej dodaje się je do innych wysokokalorycznych substancji. Metoda ta jest coraz szerzej wykorzystywana w Europie, jest bezpieczna dla środowiska i wydajna.
Przyszłość recyklingu plastiku
Unia Europejska, dążąc do poprawy poziomu odzysku odpadów z tworzyw sztucznych, wprowadza nowe rozporządzenia, m.in. podatek od plastiku, a od lipca 2021 roku obowiązuje Dyrektywa Plastikowa. Jej celem jest maksymalne zredukowanie zanieczyszczenia oceanów i mórz odpadami plastikowymi. Sukcesywnie wycofywane są z obrotu przedmioty użytkowe z plastiku, jak talerze, sztućce, pojemniki na żywność i kubki ze styropianu. Producentom napojów w kartonach zakazano przytwierdzania do nich plastikowych słomek. Do roku 2023 wszelkie pojemniki plastikowe będą musiały być produkowane z udziałem co najmniej 25 proc. materiałów pochodzących z recyklingu (do roku 2030 udział ten ma wynosić już 30 proc.). Natomiast około roku 2025 na rynku mają pozostać jedynie plastikowe butelki z trwale przymocowaną nakrętką, nakrętki luzem będą zakazane.
Podatek od plastiku obowiązuje od 1 stycznia 2021 roku. Obejmuje on tworzywa sztuczne, które nie zostaną poddane recyklingowi przy produkcji opakowań, a wynosi 0,80 € za kilogram nieprzetworzonego plastiku. Wpływy z tego podatku są przekazywane do budżetu Unii Europejskiej na walkę ze skutkami pandemii koronawirusa.